Taliban ne zaman kuruldu?
Taliban 1994'te kuruldu. Taliban'ın anlamı Arapça talebeler demek. Yani telebenin çoğulu. Medrese öğrencilerinin oluşturduğu bir örgüt. Molla Ömer ve bacanağı Molla Abdul Gani Baradar tarafından 1994'te kuruldu. Hem Molla Ömer hem de Baradar bunlar aslında eski medrese hocaları, Sovyetler Birliği Afganistan'ın işgal ettikten sonra bölgesel bir mücadele başlatıyorlar. Bunların amaçları Sovyetler Birliği çıktıktan sonra orada merkezi bir hükümet vardı ama yolsuzluk ayyuka çıkmıştı, çok fazla yolsuzluk, hırsızlık vardı. Artık iç savaşlar, koltuk savaşları başlamıştı. Taliban, 'biz yolsuzluğa ve hırsızlığa karşı mücadele edeceğiz' diye ortaya çıktı. İlk dediğim gibi 50 talebe ile başladılar, birkaç ay içerisinde binlerce öğrencisi oldu. Sadece Afganistan değil Pakistan'dan ve dünyanın farklı yerlerinden gelenler oldu. Ama kemik kadro, özellikle Afganistan'ın güneyi ve Pakistan'ın kuzeyi tarafındaki o Peştun bölgelerdeki ailelerin çocuklarıydı. Kurulduktan sonra bir anda büyüdü ve savaştan geldikleri için yeterli mühimmatları vardı. 1994'te kurulduğu yılda Kandahar'ı ele geçirdiler. 1996'da başkent Kabil'e geldiler.
Taliban nasıl güçlendi?
Zaten ellerinde yeterli miktarda silah vardı. Çünkü yeni bir savaştan çıkmışlardı. Bu işin merkezi, Batılı analistlerin dediği gibi, Pakistan istihbarat örgütü çok ciddi anlamda yardımcı oldu. Pakistan'ın diğer gruplara da yardımı vardı. Taliban kurulduktan sonra, eğitim konusunda Afganistan ve Pakistan'da bu işler yürütüldü. Pakistan hiçbir zaman perdenin önünde olmadı. Yani Taliban'a katkısı olduğunu kabul etmedi. İnkar etti ama bu dünyanın bildiği bir şey. Taliban kurulmadan önce Molla Ömer, bölgesel direniş gösteren biriydi. Yani zaten bir altyapıları vardı ama bunun adı Taliban değildi. Ne zamanki yolsuzluğa, hırsızlığa karşı çıkacağız demeye başladılar, halktan destek almaya başladılar. İnsanlar bunalmıştı. Böyle bir örgüt kurulmuş, 'ben yanlış yönetime, rüşvete karşıyım' diyor. İnsanlar artık yorulmuştu. Bu söylemler insanlara ilginç geldi. Taliban liderlerinden Molla Ömer gizemli kalmayı tercih etti. Dünyadaki örgüt liderleri ön planda yer alır. Ama Molla Ömer daha çok fetva duyurularıyla gündeme geldi.
Taliban zaman içinde değişti mi?
Taliban, 1996'da Kabil'e girdikten sonra eski Devlet Başkanı Necibullah'ı idam etti. Kabil'i de ele geçirdikten sonra gerçek yüzü ortaya çıktı. İnsanlar korkuyordu, inanılmaz sert kuralları olan bir durum yaşandı. Başlangıçta yumuşak mesajlar veriyordu. İnsanların ilk başta gönlünü kazanan durum değişti ve çok sert bir yapıya dönüştü.
