Ankara’ya ait halk oyunları farklı duyguları içerisinde besleyerek geçmişten günümüze kadar ulaşmayı başarmıştır.
Anadolu'nun her yerinde olduğu gibi Ankara’da da halk oyunları geleneği, nişan, düğün, sünnet, şenlikler, festival, tören gibi alanlarda yaşatılmaktadır.
Ankara’ya ait halk oyunlarını şu şekilde sıralayabiliriz:
-Zeybekler
-Düz Oyunlar
-Halaylar
-Muhabbet Oyunları Kadın Oyunları
ZEYBEKLER
Yiğitliği ve mertliği simgeleyen zeybek oyununun Seğmen Zeybeği, Ankara Zeybeği, Mendil Zeybeği, Karaşar Zeybeği ve Yağcıoğlu Zeybeği olarak 5 türde incelemek mümkündür.
Seğmen Zeybeği, iki ya da üç kişi ile düğünlerde düzenlene seğmen alanlarında efelerce oynanmaktadır. Kılıç ya da teke palası kuşanan efeler oyun boyunca bunları havada savururken naralar da atmaktadırlar. Seğmen alanında ise en az üç davul zurna bulunması şarttır. En başta bulunanlar yaşlı zeybekler onların arkasında ise genç zeybekler yer almaktadır.
Ankara Zeybeği ise her figürü ile mertlik ve yiğitlik anlatmaktadır. Ağır bir zeybek olup bağlama ile oynanmaktadır. Kendine has melodisi olan Ankara zeybeğinin üçlü kazayağı biçiminde oynanan daha gösterişlidir. Duruş, kasılış ve poz, bu zeybek oyununun görkemini ortaya koymaktadır.
Oyunun giriş türküsü derlenmiş hali şöyledir:
Ay doğar Bedir Allah
Bu sevda nedir Allah
Ya yarimden bir haber
Ya bana sabır Allah
Amanın estanesine
Kavrulmuş kestanesine
Vurgunum bir tanesine
Ay doğar arasından
Bulutlar arasından
Kız göğsün görünüyor
Düğmeler arasından
Mendil Zeybeği, ağır ve akıcı figürleriyle Ankara zeybeğine benzemektedir. İki kişi tarafından bağlama ile oynanmaktadır.
Karaşar Zeybeği ismini Beypazarı ilçesinin Karaşar bucağından almıştır. Bu zeybeğin hikâyesi şöyledir. O yıllarda tütün kaçakçılığını yöredeki tanınmış ağalar yapmaktaydı. Karaşar bucağında kaçakçılık yapan 5 kardeşin baskın sonucu öldürülmesi Karaşar’ı yasa boğmuştur. Bunun üzerine bu beş kardeşe söylenen türkü hareketli, canlı ve kıvrak bir zeybek oyununu doğurmuştur. Sözleri şu şekildedir:
Zeybek misin zeybek donu giyecek efem
Katil misin tatlı cana kıyacak
Cahil misin el sözüne uyacak efem
Koç gibi meydanlarda dönenlerdeniz
Biz ahbap uğruna ölenlerdeniz.
Dökül dü mü maşrapamın kalayı efem
Bozuldu mu zeybeklerin alayı
Düşmanları öldürmenin kolayı efem
Yattım uykulardan uyanamadım
Yağlı kamalara dayanamadım
Alıverin martinimi atayım efem
Atayım da Karaşar'ı katayım
Fırsat virin düşmanları haklayım efem
Koç gibi meydanlarda dönenlerdeniz
Biz millet uğruna ölenlerdeniz
Zeybekleri yaylalarda bastılar efem
Cepkenini çam dalına astılar
Beş kardeşi bir tahtada kestiler efem
Öldürmem Üseyin'i kıymayın Ali'ye
Kelleleri bahşiş gitti valiye.
Üseyiniminde biber gibi benleri efem
Al kan oldu da cepkenimin yenleri
Şan verdi de bu diyarın efeleri efem
Öldürmen Üseyin'i kıymayın Ali'ye
Kelleleri bahşiş gitti valiye
Üzengin kırıldı indim bağladım efem
Çektim martinimi kavzasından kavradım
Ben annemi nafile yere ağlattım efem
Öldürmen Üseyin'i kıymayın Ali'ye
Kelleleri bahşiş gitti valiye.
Yağcıoğlu Zeybeği ismini Yağcı oğlu Fehmi Efe’nin babası, Yağcı oğlu Ahmet Ağa’ya adanmıştır. Ritim ve hareketleri mertliği ifade eder.
Oyunun sözleri şu şekildedir:
İbram çavuş höyüklerin iniyor aman
Elma gözlü kır atına biniyor hey
Öcüoğlu tütünleri vermiyor aman
Ben vuruldum gidiyorum ahrete hey
Selam söyen Yağcıoğlunun Ahmet'e hey
Höyüklünün edirafı köşk olsun aman
Beni vuran efelere aşk olsun hey
Aynalı martin mezarıma taş olsun aman
Ben vunuldum gidiyorum ahrete hey
Selam söylen Yağcıoğlu'nun Ahmet'e hey
Varın bakın değirmenin döner mi aman
Değirmene bin başımda iner mi hey
Bin başımda kır atına biner mi aman
Ben vuruldum gidiyorum ahrete hey
Selam söylen Yağcıoğlu'nun Ahmet'e hey.
DÜZ OYUNLAR:
Düz oyunlarda; Misket, Hüdayda, Mor Koyun, Yandım Şeker, Name Gelin, Sabahi, Yıldız, Çarşamba, Arap Oyunu yer almaktadır.
MUHABBET OYUNLARI
Belli bir düzen içerisinde olmayan muhabbet oyunları türkünün ezgi ve ritmine uygun oynanmaktadır. Genellikle düğün, kına, nişan gibi törenlerde oynanmaktadır.
KADIN OYUNLARI
Zeybek dışındaki tüm oyunlar kadınlar tarafından oynanmaktadır. Allılar oyunu olarak karşımıza çıkar. İki kadının karşılıklı kıvrak bir şekilde oynandığı oyundur.
HALAYLAR
En tanınmışı Ankara Halayı’dır. Genellikle düğünlerde oynanmaktadır. "Ağırlama" ve "hoplatma" olarak iki bölümden oluşmaktadır.
