Uluslararası Tahkim ve Uyuşmazlıkların Çözümü

GİRİŞ

Uluslararası ticaret geliştikçe taraflar arasında uyuşmazlıkların ortaya çıkma olasılığı artmaktadır. Bu kapsamda uyuşmazlıklar sözleşmeler aracılığıyla önlenebilmekte veya uyuşmazlık çözme yöntemleriyle çözümlenmektedir. Uyuşmazlık çözme yöntemlerinden biri de uluslararası ticari tahkimdir. Tahkim ihtiyari bir uyuşmazlık çözme yöntemi olup, kısaca devlet yargısı dışında özel bir organ aracılığıyla taraflar arasındaki uyuşmazlığın çözümlenmesi olarak tanımlanabilir. Narter & Partners firmasının uluslararası ticaret hukuku hizmetine göz atmanızı tavsiye ederiz.

TAHKİM NEDİR?

Tahkim, ticari uyuşmazlıkların devlet mahkemelerinin yetkisi dışında uzman hakemlerden oluşturulan hakem heyetince çözüme kavuşturulmasını sağlayan ihtiyari bir uyuşmazlıkları çözme yöntemidir. Tahkim tarafların serbest iradesine dayanan bir yargılama usulü olup, taraflar yaptıkları sözleşmede uyuşmazlığın tahkim yoluyla çözülmesini kararlaştırmaları halinde bu yola başvurulmaktadır. Bu kapsamda taraflar davalarını çözecek hakem veya hakemleri, bunların sayı ve niteliklerini, seçim tarzını, tahkim sözleşmesi ve şartının içeriğini, tahkim sözleşmesine uygulanacak olan hukuku, esasa uygulanacak maddi hukuku, yargılamanın usul ve şeklini ve yargılamada esas alınacak dili serbestçe belirleyebilmektedirler. Uluslararası ticari uyuşmazlıklarda ortak bir hukukun olmaması uyuşmazlıkların çözümü açısından sorun teşkil edebilmektedir. Bu kapsamda tarafların tahkim yoluna başvurması bu eksikliğin giderilmesini sağlamaktadır. 

TAHKİM TÜRLERİ NELERDİR?

Tahkim türleri iki grupta incelenmektedir. Bunlar ad hoc tahkim ve kurumsal tahkim.

Ad Hoc Tahkim

Taraflar tahkime ilişkin esas ve usullerini kendilerinin belirlediği tahkim türüdür. Taraflar kendi gereksinimlerine göre ve sadece o uyuşmazlık çerçevesinde uygulanacak tahkim usulünü belirlemektedirler. Bu kapsamda ayrı bir tahkim sözleşmesi yapılabilir veya esas sözleşmenin içine bir tahkim şartı da konulabilir veya taraflar sözleşmelerinde detaylı olarak tahkim prosedürünü belirtmek yerine bazı kuruluşların hazırlamış olduğu tahkim kurallarına atıf yaparak da ad hoc tahkimi kararlaştırmış olabilirler.

Kurumsal Tahkim

Tarafların tahkime ilişkin esas ve usulleri belirlemek yerine ilgili kurumların kurallarına uygun olarak uyuşmazlıkların çözümlendiği tahkim türüdür. Kurumsal tahkimde, hakemlik müesseseleri kural olarak kendilerine getirilen olaylar karşısında bizzat karar alamamaktadır. Bu kapsamda kurumların görevi tahkimi idare etmek, hakemler arasında ve usul hakkında koordinasyonu gerçekleştirmek, usule uyulup uyulmadığına dikkat etmek, tarafların ileri sürdüğü iddialar kapsamında yargılama yapılmasını sağlamaktadır. En iyi bilinen tahkim kuralları ise;

Uluslararası Ticaret Odası (“ICC”), 
Londra Uluslararası Tahkim Mahkemesi (“LCIA”), 
Amerikan Tahkim Derneği Uluslararası Uyuşmazlık Çözümü Merkezi (“ICDR”), 
Singapur Uluslararası Tahkim Merkezi'nin kuralları (“SIAC”), 
Hong Kong Uluslararası Tahkim Merkezi (“HKIAC”). 

şeklindedir. Nerdeyse bütün ülkelerde tahkim kurulunun kuralları çerçevesinde uyuşmazlıklar çözülebilmektedir

TÜRKİYE’DEKİ TAHKİM MERKEZLERİ

6570 sayılı İstanbul Tahkim Merkezi Kanunu, 20.11.2014 tarihinde yürürlüğe giren yasa, İstanbul'da uluslararası alanda faaliyet gösterecek olan İstanbul Tahkim Merkezi'nin kurumsal yapısını düzenlemiştir. İstanbul Ticaret Odası Tahkim ve Arabuluculuk Merkezi de yine İstanbul'da bulunan bir diğer tahkim merkezidir.

TAHKİMİN AVANTAJLARI VE DEZAVANTAJLARI

Avantajları

Ulusal Yargıya Kıyasla Daha Kısadır.

Tahkimin tercih edilmesinin en önemli sebeplerinden beri, yargılama sürecinin hızlı ilerlemesi ve sona ermesidir. Türkiye’de yargılama sürelerinin uzunluğu göz önünde bulundurulursa tahkim bu noktada avantajlı bir alternatif çözüm yolu olarak yer almaktadır.

Gizlilik Esasına Tabiidir.

Tahkim yargılaması sonucu verilen hakem kararlarının yayınlanma zorunluluğu bulunmamaktadır. Bu kapsamda, ancak taraflar izin verdiği müddetçe tahkim kararları yayınlanmaktadır.

Taraflarca Esaslar Serbestçe Belirlenebilmektedir.

Taraflar aralarındaki uyuşmazlık kapsamında hakemi, tahkim yerini, tahkimin dilini, hangi tahkim kurallarına tabi olacağını ve hangi yasalara göre çözümlenebileceğini serbestçe belirleyebilmektedirler.

Tahkim Kararları İcra Edilebilir Niteliktedir.

1958 tarihli New York Sözleşmesi uyarınca, tahkim kararları Türkiye'de ve yurt dışında icra edilebilir niteliktedir.

Uluslararası Yatırımları Özendirmektedir.

Uluslararası yatırımcılar tarafından bir ülkede tahkim yolunun kullanılabilir oluşu yatırımcıların o ülkelere daha çok yönelmesine sebep olmaktadır.

Dezavantajları

Ulusal yargı yollarına nazaran tahkim yoluna başvurmanın daha masraflı olduğu görülmektedir. Bu eleştirilere ek olarak kimi hakemlerin tarafsız olma yükümlülüğüne aykırı davranması da tahkim için dezavantaj oluşturmaktadır.

SONUÇ

Ticarette uyuşmazlıkların ortaya çıkmasını önlemek amacıyla öncelikle yapılması gereken şey sorun yaratabilecek konuların tespit edilerek önceden önlem alınmasıdır. Fiyat, ödeme şekli, teslim yeri, teslim zamanı, malların nitelikleri, ambalaj, taşıma masrafları, gümrükleme vb. konular dış ticarette taraflar arasında uyuşmazlık doğurması muhtemel önemli konulardır. Taraflar bu ve buna benzer çok daha ayrıntılı konularda anlaşma sağlamalı ve taraflar, aralarındaki ticari ilişkiye dair böyle ayrıntılı sözleşmeler hazırlayarak ileride ortaya çıkması muhtemel uyuşmazlıkların önüne geçebilirler. Buna rağmen bir uyuşmazlık çıkması halinde taraflar tahkim yoluna başvurarak uyuşmazlığı çözüme kavuşturabilirler.